تحلیل ماده 1072 قانون مدنی و مواد مرتبط در خصوص اینکه آیا وکیل می تواند خود طرف معامله با موکل در موضوع وکالت قرار بگیرد

بسم الله الرحمن الرحیم 

سوال اساسی  این است که آیا وکیل می تواند خود با موکل طرف معامله قرار بگیر ؟  

مطابق اصل باید گفت که هر شخصی می تواند در مقابل دیگری طرف معامله قرار بگیر ، و این اصل ناشی از اصل کلی در رابطه با  آزادی قرارداد ها  می باشد . که علی الاصول هر شخصی می تواند طرف معامله خود را انتخاب کند . 

اما در فرض مساله ، که موضوع وکالت است باید به دقت بیشتری تحلیل کرد 

مثال : 

علی به حسن وکالت داده است که یک دستکاه خودروی تیبای خود را بفروشد  . 

حال سوال می شود که آیا حسن (وکیل) می تواند طرف معامله با علی(موکل) قرار گیرد ؟ یعنی آیا حسن می تواند خودروی تیبای علی را به خود منتقل کند ؟

پاسخ منفی است

به علت اینکه مطابق ماده 1072 قانون مدنی که مقرر داشته « درصورتی که وکالت بطوراطلاق داده شودوکیل نمی تواند موکله رابرای خودتزویج کند مگراین که این اذن صریحابه اودادشده باشد.»

این ماده استثنایی نمی باشد بلکه نوعی تصریح قانونی است ، لذا در کلیه عقودی  رعایت می شود که البته مرحوم دکتر کاتوزیان بر این باورند که دست کم در تمام مواردی که شخصیت وکیل موثر در چگونگی انعقاد قرارداد است رعایت می شود .

از طرفی ماده 1240 قانون مدنی را داریم که مقرر داشته : « قیم نمی‌تواند به سمت قیمومت از طرف مولی‌علیه با خود معامله کند اعم از اینکه مال مولی‌علیه را به خود منتقل کند یا مال خود را به‌او انتقال دهد.»

مطابق این ماده قیم نیز نمی تواند از طرف مولی علیه معامله با خود نماید

در واقع از وحدت ملاک ماده 1072 قانون مدنی و 1240 قانون مدنی استنباط می شود که علی الاصول نماینده نمی تواند از طرف کسی که نمایندگیه او را دارد  معامله با خود نماید.